Cuộc sống thì ngắn ngủi, ai cũng biết vậy. Khi tôi còn là một đứa trẻ, tôi từng suy nghĩ về điều này. Cuộc sống có thực sự ngắn ngủi hay không, hay chúng ta chỉ đang phàn nàn về sự hữu hạn của nó? Liệu chúng ta có cảm thấy cuộc sống ngắn ngủi nữa không nếu tuổi thọ tăng lên 10 lần?
Vì chẳng có cách nào để trả lời câu hỏi này, tôi đã không nghĩ về nó nữa. Rồi tôi có con. Và điều này đã giúp tôi tìm ra câu trả lời, và câu trả lời là cuộc sống thì thật sự ngắn ngủi.
Có con dạy cho tôi cách chuyển đổi đơn vị thời gian, từ một dữ liệu liên tục sang dữ liệu rời rạc. Bạn chỉ có 52 tuần bên đứa con hai tuổi. Nếu giai đoạn Giáng Sinh phép thuật kéo dài từ 3 đến 10 tuổi, bạn chỉ có thể chứng kiến con mình trải nghiệm phép thuật 8 lần. Mặc dù không thể nói rằng điều gì đó là ít hoặc nhiều với một biến liên tục như thời gian, 8 không phải là một con số lớn. Nếu bạn chỉ có 8 hạt lạc, giá sách chỉ có 8 cuốn để lựa chọn, thì số lượng này chắc chắn không nhiều, bất luận tuổi thọ của bạn là bao nhiêu.
Ok, vậy cuộc sống thì thực sự ngắn ngủi. Biết điều này rồi thì có làm cho cuộc sống trở nên khác biệt không?
Với tôi thì có. Điều đó có nghĩa rằng những tranh luận dưới dạng “ Đời quá ngắn cho X” rất có sức nặng. Đó không phải là một lối nói phóng đại để nói rằng cuộc sống thì quá ngắn cho một thứ gì đó. Đó cũng không chỉ là một cách nói đồng nghĩa với sự khó chịu. Nếu bạn đang thấy rằng cuộc sống quá ngắn cho một điều gì, bạn nên cố gắng loại bỏ điều đấy nếu có thể.
Khi tôi hỏi bản thân rằng tôi thấy cuộc sống quá ngắn cho những gì, thì từ hiện lên trong đầu tôi là “những thứ vô nghĩa”. Tôi nghĩ rằng câu trả lời này có phần trùng lặp. Nó giống như định nghĩa của những thứ vô nghĩa là những thứ mà cuộc sống quá ngắn để dành cho chúng. Nhưng vô nghĩa thì có đặc điểm riêng biệt. Có một điều gì giả tạo về nó. Nó là những trải nghiệm giống “thức ăn rác”.
Nếu bạn tự hỏi bản thân mình đang dành thời gian vào những thứ vô nghĩa nào, thì bạn chắc hẳn đã có câu trả lời. Những cuộc họp không cần thiết, câu chuyện vô nghĩa, bộ máy quan liêu, điệu bộ, giải quyết lỗi lầm của người khác, tắc đường, những trò tiêu khiển gây nghiện nhưng không bổ ích.
Có hai cách để những thứ trên xâm nhập vào cuộc sống của bạn: bạn bị ép buộc hoặc bạn bị đánh lừa. Ở một mức độ nào đó thì bạn phải chịu đựng những thứ vô nghĩa do hoàn cảnh ép buộc. Bạn cần phải kiếm tiền, và kiếm tiền bao gồm chủ yếu những việc lặt vặt. Quả thực, quy luật cung cầu chắc chắn một điều rằng công việc mà càng mang lại nhiều niềm vui thì người ta càng sẵn sàng làm việc đó với giá rẻ. Nhưng bạn có khả năng giảm thiểu những thứ vô nghĩa bị ép buộc nhiều hơn những gì bạn nghĩ. Luôn có những người lựa chọn không làm công việc được mặc định sẵn, mà họ di chuyển đến sống ở những nơi ít cơ hội hơn, nhưng cuộc sống chân thực hơn. Xu hướng này có thể trở nên phổ biến hơn.
Bạn có thể làm điều này ở cấp độ nhỏ hơn mà không cần di chuyển. Lượng thời gian bạn phải dành cho những thứ vô nghĩa thay đổi tuỳ vào nhân viên. Hầu hết các tổ chức lớn (và nhiều tổ chức nhỏ) biết rõ điều này. Nếu bạn ý thức ưu tiên việc phải tránh xa những thứ vô nghĩa lên trên những yếu tố khác như tiền và thanh thế, thì bạn sẽ tìm được những nhân viên tiết kiệm thời gian cho bạn.
Nếu bạn là một freelancer hoặc một công ty nhỏ, bạn có thể làm điều này ở cấp độ khách hàng cá nhân. Nếu bạn từ chối một khách hàng độc hại, bạn có thể giảm được nhiều hơn những thứ vô nghĩa trong cuộc sống bạn hơn là giảm thu nhập.
Nhưng trong khi có những thứ vô nghĩa bị ép buộc và không tránh khỏi, có thứ vô nghĩa lẻn vào cuộc sống của bạn bằng cách đánh lừa bạn—những thứ vô nghĩa này không phải lỗi của ai khác, mà là lỗi của chính bạn. Và cái thứ vô nghĩa do tự bạn lựa chọn sẽ khó để loại bỏ hơn cái thứ vô nghĩa mà ai đó ép lên bạn. Những thứ dụ dỗ bạn lãng phí thời gian chắc chắn phải giỏi đánh lừa bạn. Một ví dụ quen thuộc là tranh luận trên mạng. Khi một ai đó không đồng tình với bạn, theo một nghĩa nào đó thì người đó đang tấn công bạn. Đôi khi điều này khá công khai. Trực giác của bạn khi bị tấn công là bảo vệ bản thân. Nhưng giống như rất nhiều trực giác, loại trực giác này không được thiết kế nhằm phục vụ cái thế giới mà chúng ta sống. Nghe điều này rất trái ngược lẽ thường, nhưng hầu hết trường hợp tốt hơn là ta không bảo vệ bản thân mình. Nếu không thì những người đó đang lấy đi cuộc sống của bạn.
Tranh luận trên mạng gây nghiện một cách rất ngẫu nhiên. Nhưng có những thứ nguy hiểm hơn thế. Như tôi đã từng viết, một sản phẩm phụ của tiến bộ kỹ thuật là những thứ chúng ta thích có xu hướng trở nên gây nghiện. Điều này có nghĩa là chúng ta cần phải ý thức nỗ lực tránh xa những thứ gây nghiện – tách ra chính mình và hỏi “đây có phải là cách tôi muốn dùng thời gian của mình?”
Đối với những người trẻ, rất nhiều sự bối rối bị gây ra bởi những hoàn cảnh giả tạo mà họ ở trong đó. Khi học cấp hai và cấp ba, những gì bọn trẻ khác nghĩ về bạn có vẻ là điều quan quan trọng nhất trên đời. Nhưng khi bạn hỏi người lớn rằng họ đã làm sai điều gì khi ở độ tuổi đó, hầu hết tất cả sẽ đều nói rằng họ quá quan tâm cách những đứa trẻ khác đã nghĩ về họ.
Những thứ ý nghĩa không hẳn là những thứ mọi người gọi là “quan trọng”. Được uống cà phê với bạn là là một điều ý nghĩa. Sau này nhìn lại, bạn sẽ không cảm thấy rằng đây là một việc lãng phí thời gian.
Một điều kỳ diệu khi có con nhỏ là chúng khiến bạn dành thời gian vào con bạn–điều thật sự ý nghĩa. Chúng tóm tay áo bạn khi bạn xem điện thoại và nói “bố có chơi với con không?” Và khả năng đó là một lựa chọn giảm thiểu sự vô nghĩa.
Cuộc sống thì ngắn, chúng ta nên mong đợi sự ngắn ngủi của nó sẽ làm chúng ta bất ngờ. Và điều này thường xảy ra. Bạn không coi trọng một thứ gì và rồi thứ đó đi mất. Bạn nghĩ rằng bạn luôn có thể viết cuốn sách đó, leo ngọn núi đó, hoặc bất kỳ thứ gì, và rồi bạn nhận ra rằng cánh cửa đã đóng. Sau khi mẹ tôi mất, tôi ước rằng giá như tôi dành nhiều thời gian cho mẹ. Tôi đã sống như thể mẹ sẽ luôn ở bên. Và theo một cách lặng lẽ mẹ đã khuyến khích ảo tưởng đó. Nhưng ảo tưởng chỉ là ảo tưởng. Tôi nghĩ rằng nhiều người đã phạm phải lỗi lầm giống như tôi.
Một cách thông thường để tránh bị bất ngờ là ý thức nhận thấy nó. Quay lại khi cuộc sống còn bất định, con người ý thức về cái chết ở một mức độ mà ngày nay coi là bệnh hoạn. Tôi không chắc vì sao, nhưng liên tục nhắc nhỏ mọi người rằng thần chết đang lảng vản bên vai họ không phải là một câu trả lời đúng. Có lẽ giải pháp tốt hơn là nhìn nhận vấn đề từ một phía khác. Hãy nuôi dưỡng thói quen mất kiên nhẫn với những thứ bạn muốn làm nhất. Đừng đợi để leo ngọn núi bạn muốn hoặc viết cuốn sách đó hoặc thăm mẹ. Bạn không cần phải liên tục nhắc nhở bản thân rằng tại sao bạn không nên chờ đợi. Đừng chờ đợi.
Tôi có thể nghĩ thêm hai thứ một người sẽ làm khi anh ta không có nhiều một thứ gì đó: cố gắng kiếm thêm, và cố gắng thưởng thức. Cả hai điều này đều hợp lý ở đây.
Cách mà bạn sống ảnh hưởng đến việc bạn sống được bao lâu. Hầu hết mọi người đều có thể làm tốt hơn. Tôi cũng vậy.
Nhưng bạn có thể được ảnh hưởng nhiều hơn bằng cách chú ý đến thời gian bạn có. Rất dễ để cho chuỗi ngày trôi qua. Trạng thái “flow” mà những người có đầu óc tưởng tượng yêu thích có một người anh em họ đen tối ngăn bạn dừng lại để tận hưởng cuộc sống giữa bộn bề việc lặt vặt và chuông báo thức. Một trong những thứ ấn tượng nhất tôi từng đọc không phải ở trong một cuốn sách, mà là trong tựa đề của một cuốn sách của James Salter’s: Burning the Days
Chúng ta có thể ở một mức độ nào đó làm chậm lại thời gian. Giờ tôi đã làm tốt hơn điều này. Con cái giúp tôi. Khi bạn có con nhỏ, có rất nhiều thời khắc quá hoàn hảo mà bạn không thể không chú ý.
Nếu bạn cảm thấy bạn đã trọn vẹn với những trải nghiệm bạn có, điều này cũng sẽ giúp ích. Lý do tôi cảm thấy buồn khi nghĩ về mẹ tôi không phải chỉ vì tôi nhớ mẹ, mà là tất cả những gì chúng tôi có thể làm cùng nhau. Đứa lớn nhất của tôi sẽ sớm lên 7. Và mặc dù tôi nhớ phiên bản 3 tuổi của nó, ít ra tôi không luyến tiếc về những thứ đã có thể làm được. Chúng tôi đã có khoảng thời gian đẹp nhất mà một ông bố và một đứa trẻ 3 tuổi có thể có được.
Hãy tàn nhẫn loại bỏ những thứ vô nghĩa, đừng đợi để làm những thứ , tận hưởng thời gian mà bạn có. Đó là những gì chúng ta làm khi cuộc đời thì ngắn.
Notes
[1] At first I didn’t like it that the word that came to mind was one that had other meanings. But then I realized the other meanings are fairly closely related. Bullshit in the sense of things you waste your time on is a lot like intellectual bullshit.
[2] I chose this example deliberately as a note to self. I get attacked a lot online. People tell the craziest lies about me. And I have so far done a pretty mediocre job of suppressing the natural human inclination to say “Hey, that’s not true!”Thanks to Jessica Livingston and Geoff Ralston for reading drafts of this.
